Φωτό: Σοφία Ψαρού Ο ηθοποιός Ένκε Φεζολάρι στο σκηνοθετημένο «Παράθυρο» του Γιάννη Ρίτσου στα αλβανικά
Γεννήθηκα στις 7 Σεπτεμβρίου του 1981, στο Πόγραδετς, στην αλβανική πλευρά της λίμνης Οχρίδα. Μεγάλωσα ακούγοντας για τις μάχες του παππού μου ενάντια στους Γερμανούς ναζί. Ήταν ήρωας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Πέθανε δύο μήνες αφού γεννήθηκα. Με μεγάλωσε η γιαγιά μου. Μια γλυκιά προληπτική γυναίκα που με ξεμάτιαζε κάθε βράδυ. Οι γονείς μου ήταν κομμουνιστές, ενάντια σε θρησκείες και δεισιδαιμονίες. Το 1986 μετακομίσαμε στα Τίρανα. Η μητέρα μου ήταν καθηγήτρια της Ιστορίας του Κομμουνισμού στην Ακαδημία του Κομμουνιστικού Κόμματος, από όπου έβγαιναν τα στελέχη του Κόμματος. Μέναμε στην εστία των φοιτητών. Περιμέναμε να μας δώσουν ένα κανονικό σπίτι. Υπήρχε τέτοια γραφειοκρατία που ούτε οι κομμουνιστές γονείς μου μπορούσαν να το ξεπεράσουν. Θυμάμαι τη μυρωδιά των καραμελών «Ζana». Πηγαίνοντας σχολείο, περνούσα κάθε μέρα έξω από το εργοστάσιο που τις έφτιαχνε. Κάθε μέρα αντίκρυζα το τεράστιο άγαλμα του Λένιν στην αυλή της Ακαδημίας. Στην αρχή με τρόμαζε, με τον χρόνο το συνήθισα. Τι πιστεύω για τον κομμουνισμό; Την ιστορία του κομμουνισμού την ταυτίζω με εκείνη της κομμουνίστριας μητέρας μου. Ζούσε ένα δυστυχισμένο γάμο. Δεν μπορούσε να χωρίσει γιατί ζούσε σε μια συντηρητική κοινωνία. Αλλά προπαντός γιατί το Κόμμα δεν θα τη θεωρούσε πια σωστή κομμουνίστρια. Οι συνέπειες μπορεί να ήταν ολέθριες για την ίδια και τους συγγενείς της. Το Κόμμα καθόριζε τα πάντα, ποιον θα παντρευτείς, εάν πρέπει ή όχι να χωρίσεις. Ο κομμουνισμός που εγώ γνώρισα είχε πολλά κοινά με τον φασισμό...
●●●
ΕΧΩ θρυμματισμένες εικόνες από την κατάρρευση του καθεστώτος. Υπήρχε μεγάλος φόβος και ενθουσιασμός ταυτόχρονα. Εγώ τότε έκανα μπαλέτο. Μια μέρα, ενώ πήγαινα στις πρόβες, με παρέσυρε το πλήθος που πήγαινε να γκρεμίσει το άγαλμα του Ενβέρ Χότζα. Βρέθηκα μπροστά στα τανκς... Όταν επέστρεψα στο σπίτι, βρήκα τη μητέρα μου με ματωμένο πρόσωπο. Της είχαν επιτεθεί αντικαθεστωτικοί. Ένιωσα τη βία. Θυμάμαι τις ημέρες που στην Ακαδημία του Κόμματος εισέβαλαν πολιτικοί κρατούμενοι που μόλις είχαν βγει από τη φυλακή. Δεν είχαν πού να μείνουν και την κατέλαβαν. Την ίδια στιγμή λεηλατούσαν τα πάντα. Σαν να ήθελαν να πάρουν πίσω τη χαμένη ζωή τους. Θυμάμαι, μετά, την επίσκεψη της μητέρας Τερέζα στα Τίρανα. Με χάιδεψε και με ευλόγησε. Ήταν μια πολύ μικροκαμωμένη γυναίκα. Δυστυχώς, έχασα το σταυρουδάκι που μου έδωσε.
●●●
Η ΜΗΤΕΡΑ μου χώρισε και ήρθε στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 1993. Τι να έκανε μια καθηγήτρια Ιστορίας του Κομμουνισμού στην Αλβανία; Βρήκε μια υποτροφία για ένα εξάμηνο σεμινάριο στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Εγώ και η αδελφή μου ήρθαμε αργότερα. Πλήρωσε η μητέρα μου για να μας περάσουν στα σύνορα... Καλοκαίρι του 1993. Περιμέναμε δώδεκα ώρες στα σύνορα μέχρι να περάσουμε. Μου έκανε πολλή εντύπωση πόσο πολύ πράσινο υπήρχε στην ελληνική πλευρά. Η Αλβανία έχει πολύ ωραία φύση αλλά η αλβανική πλευρά έμοιαζε με έρημο. Μου έκανε εντύπωση ο φωτισμός. Πολλά φωτά. Όταν έφθασα στην Αθήνα, η πρώτη μεγάλη μου αποκάλυψη ήταν τα πατζούρια. Τα ανεβοκατέβαζα συνέχεια. Μου φαίνοταν μαγικά. Μέχρι που χάλασαν... Όταν άκουσα τη μητέρα μου να μιλά ελληνικά, έμεινα με ανοιχτό το στόμα. Δεν ήξερε λέξη πριν έρθει εδώ. Σε λίγες εβδομάδες μπήκα στο σχολείο. Η αρχή ήταν πολύ δύσκολη γιατί δεν ήξερα ελληνικά. Κάναμε ενίσχυση διδασκαλίας και αυτό με βοήθησε πολύ. Ειδικά ένας από τους καθηγητές, ο κύριος Θωμάς, ο οποίος ήξερε και κάποιες λέξεις στα αλβανικά.
●●●
65ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ Αθηνών. Ήμασταν πολύ λίγοι ξένοι μαθητές. Τρεις Βορειοηπειρώτες κι εγώ, ο Αλβανός. Ντρεπόμουν να με πουν «Αλβανό». Ήταν βρισιά. Το καταλάβαινα από τα λόγια των μαθητών και των δασκάλων. Τα παιδάκια με κοροϊδεύανε. Μια μέρα πλάκωσα ένα παιδί στο ξύλο και από τότε δεν ήθελα να με πει πια κανείς «Αλβανό». Ήθελα να αποποιούμαι την ταυτότητά μου. Να διώξω το στίγμα. Να γίνω κάποιος άλλος. Στο σπίτι ντρεπόμουν που η μάνα μου μιλούσε αλβανικά. Εκείνη δούλευε σε δυο δουλειές και είχε κι εμένα που δεν ήθελα να μιλώ αλβανικά. Όταν με ρωτούσαν πώς σε λένε, έλεγα ότι με λένε Κώστα. Όταν με ρωτούσαν από πού είμαι, έλεγα ότι ο πατέρας μου είναι από την Ήπειρο και η μητέρα μου από τη Βουλγαρία. Ο φόβος της απόρριψης. Ήθελα να με αποδεχθούνε. Είχα πολλή ανάγκη την αγάπη του κόσμου. Η κατάσταση χειροτέρεψε στο Γυμνάσιο. 21ο, στην Γκράβα. Οι κοπέλες δεν χορεύανε μαζί μου στα πάρτι επειδή ήμουν από την Αλβανία. Μια μέρα χάθηκαν 100 δραχμές στην τάξη. Δάσκαλοι και συμμαθητές με ρωτούσαν με ανακριτικό ύφος εάν τα είχα κλέψει εγώ! Ήταν η πιο φρικτή περίοδος της ζωής μου... Δεν ήταν μόνο το σχολείο. Ήταν και η πολυκατοικία όπου μέναμε. Νάξου 100, στα Πατήσια. Οι γείτονες μάς έβλεπαν με περιφρόνηση, επειδή ήμασταν από την Αλβανία. Έτσι τουλάχιστον μού φαινόταν εμένα. Έτσι ήταν νομίζω. Ίσως ήμουν υπερευαίσθητος. Η μητέρα μου έμενε εκεί, επειδή ήταν φθηνό το ενοίκιο. 25.000 δραχμές. Για 25.000 δραχμές εμένα μού γάμησαν τα παιδικά μου χρόνια. Αλλά η μητέρα μου δεν μπορούσε να καταλάβει τι περνούσα. Ήταν χωμένη στις αναθυμιάσεις της χλωρίνης καθαρίζοντας σπίτια. Η χλωρίνη είναι το πιο σκληρό ναρκωτικό... Σήμερα που το σκέφτομαι, νιώθω ακόμα θυμό. Με τους δασκάλους, τους συμμαθητές, τη μητέρα μου, τον εαυτό μου... Στα δεκαπέντε μου έμπλεξα με άσχημες παρέες. Οι μισοί από αυτούς που συναναστρεφόμουν έχουν πέσει στα ναρκωτικά. Σώθηκα από θαύμα. Χάρη στην αγάπη της μητέρας μου. Η αδελφή μου δεν άντεξε κι έφυγε στον Καναδά. Εκεί ζει σήμερα.
●●●
Η ΖΩΗ μου άλλαξε όταν πήγα στο 2ο Λύκειο Αγίου Αντρέα στη Λαμπρινή. Οι συμμαθητές και οι καθηγητές μού μιλούσαν ευγενικά. Με αποδέχτηκαν όπως ήμουν. Έγινα ξανά ο Ένκε. Βρήκα τη δύναμη να σηκωθώ ξανά. Θυμάμαι έναν από τους καθηγητές του λυκείου που με πλησίασε μια μέρα και μου είπε: «Ένκε, το ξέρεις ότι το όνομά σου, Ενκελέντ, προέρχεται από ένα αρχαίο ελληνικό φύλο, τους Εγχελείς;». Για πρώτη φορά άκουσα παιδιά να μου λένε ότι το όνομά μου είναι ωραίο, τόσο ωραίο που το ζήλευαν... Τους ευγνωμονώ για όλη μου τη ζωή. Ξέρεις, πολλά πράγματα είναι και θέμα τύχης. Αν μέναμε σε άλλη γειτονιά, αν είχα πάει σε άλλο σχολείο, τα πράγματα να ήταν αλλιώς. Στο λύκειο πήρα πίσω τον χαμένο εαυτό μου. Τότε άρχισα να παίζω θέατρο. Ήμουν λίγο ο καραγκιόζης της παρέας. Όλοι ήθελαν να με έχουν στην παρέα τους. Οι καθηγητές μου με παρότρυναν να συνεχίσω την ηθοποιία.
●●●
ΣΠΟΥΔΑΣΑ στη Δραματική Σχολή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Σήμερα το θέατρο είναι η ζωή μου. Νιώθω ότι με θεραπεύει, με κάνει καλύτερο άνθρωπο. Πολύ σημαντικός σταθμός για μένα ήταν η παράσταση «Ένας στους δέκα»... Πριν από λίγο καιρό έπαιξα το «Παράθυρο» του Γιάννη Ρίτσου στα αλβανικά. Μου το πρότεινε ο Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος και τον ευχαριστώ πολύ. Έπαιξα σε μια αίθουσα γεμάτη, όπου κανείς δεν ήξερε αλβανικά. Χωρίς υπότιτλους. Σκηνοθέτις του έργου η Ελένη Αγγελοπούλου. Σε μετάφραση της Φρίντας Μπεντάι... Κάποτε είχα μισήσει τα αλβανικά. Ο Ρίτσος ήταν ένα είδος επιστροφής στη γλώσσα της μητέρας μου. Ένιωσα ξανά αυτό το αγόρι ένδεκα χρονών που περνούσε τα σύνορα με την Ελλάδα και έβλεπε πράσινο και φως. Η παράσταση είχε επιτυχία. Γι΄ αυτό θα παιχτεί ξανά, σύντομα. Τι πιστεύω για το νομοσχέδιο για την ιθαγένεια; Ελπίζω να τελειώσει αυτός ο εφιάλτης της άδειας παραμονής για όλους όσους νιώθουμε ότι ανήκουμε εδώ... Νιώθω ξένος στην Αλβανία. Για να είμαι ειλικρινής, ούτε εδώ νιώθω εντελώς μη ξένος. Αλλά αυτή η συνθήκη δεν με ρίχνει όπως παλιά. Τώρα είναι πηγή δημιουργίας. Τι είναι η πατρίδα; Οι πιο δικοί μου άνθρωποι. Οι άνθρωποι που με αποδέχθηκαν και μου έδειξαν ότι υπάρχει και άλλος δρόμος. Το μέλλον; Τα χειρότερα ανήκουν στο παρελθόν, τα καλύτερα έρχονται. Έναν στίχο από το «Παράθυρο»; « Καμία ταπείνωση δεν είναι εκεί όπου η ζωή ζητά να ζήσει, εκεί που τα σκυλιά ψάχνουν με ευγενικές κινήσεις τον σωρό των σκουπιδιών... ». Καμία ταπείνωση...
*Υπάρχουμε….. Συνυπάρχουμε;
Είναι το ιστολόγιο του κυρίου Gazmend Kapllani όπου βρήκαμε το «Η χλωρίνη είναι το πιο σκληρό ναρκωτικό...»
Προτείνουμε ένα κλικ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου